مجموعه خاطرات و نوشته های استاد محمد علوی(مرعشی مرانکی)-بخش دوم
در بخش اول این مجموعه مقالات استاد محمد علوی با نثر خاص خود به بیان و تشریح حال و هوای مرانک و تهران در دهه های 20 و 30 پرداختند و در این قسمت موضوع مطلب ایشان «جغرافیای دماوند و آبسرد و مرانک» و بررسی وجه تسمیه مناطق نام آشنای اطراف می باشد:
بخش دوم-جغرافیای دماوند
منطقه دماوند در قسمت شمال متمایل به شرق کشور در دامنه جنوبی سلسله جبال البرز واقع گردیده است جنوب آن متصل است به رشته کوهی فرعی بصورت زائده جدا شده از البرز بنام کوه قرقاچ و شرق آن متصل است به سوادکوه استان مازندران و ازطرف غرب متصل است به شهر تهران و حدس می زنم حدود هزار و دویست کیلومتر مربع وسعت داشته باشد که از شش بلوک مشخص تشکیل گردیده است بترتیب ازطرف تهران:
-بلوک اول جاجرود و لواسان است که به طرف ورامین میرود.
-بلوک دوم سیاه رود است که مرکز آن رودهن است.
-بلوک سوم تاررود است که مرکز آن شهرستان دماوند است و ازشمال آن ازطریق جاده هراز وصل به شهرستان آمل میگردد.
بلوک چهارم جمع آبرود است که حدود چهار قرن پیش در این منطقه چهارصد رشته قنات احداث گردیده بود در نقطه ئی که نام اتابک علیا را داشته...که محل نشت دریاچه تار بوده است مجموعه این چهار صد رشته قنات رودخانه ائی را تشکیل می داده که حدود پنجاه کیلومتر را در مسیر خود آبیاری می کرده و مازاد آن وارد دشت ایوانکی می گردیده که اکنون درحاشیه کویر جزء استان سمنان قرار دارد ، چهار قرن قبل زلزله بسیار شدیدی شهر مروانک (مرانک فعلی) و روستاهای اطراف را ویران میکند و این رشته قنوات ازبین میرود.بعد ازمدتی ازمحل این قنوات آب ها بصورت چشمه سارهای بزرگ وکوچک دریک مجموعه کوچک از دل خاک بیرون می آید که مجموع آن بشکل رودخانه جمع آب رود در می آید روستاها و مزارعی که جزء منطقه جمع آبرود قرار دارند اول دشت وسیع همند آبسرد است که حدود چهل کیلومتر مربع وسعت آن است از زیرمزرعه صالح آباد شروع میگردد و تا مزرعه خسروان و جابان ادامه دارد و تا دوره قاجاریه محل جنگ و لشگرکشی آغامحمدخان و حسین قلی خان پدرش با زندیه بوده است و به همین علت مناطق جمع آبرود و ابرشیوه مردمانش از بازماندگان خزری ها و لرها و اصفهانی ها هستند جالب توجه این است که نام جابان مربوط به سرداری میباشد که در زمان سلطنت آذرمیدخت ساسانی بعلت غفلت در میخوارگی مغلوب خالد بن ولید سردار اعزامی از طرف عمربن خطاب گردید و چون این قریه و قریه سربندان دماوند کرد نشین است باید جمله جابان از لهجه کردی باشد( و نام همند همان نام هامون است که به بیابان هموار میگویند که مخفف آن شده همند) بعد بترتیب آبسرد( که درتاریخ طبرستان معروف به اوسر است) و مرانک ( که مٍروانک یکی از اسامی باربد است )،تاسکین،اهران،وادان،کوهان،کیلان فیلان،ساران و چند مزرعه دیگر در دره ائی تنگ در مسیر رودخانه جمع آبرود به ایوانکی استان سمنان وصل می گردد.
- بلوک پنجم تشکیل گردیده است از روستاهای عین ورزان که نام حقیقی آن عین(چشمه) ورسان است چون درقدیم دربالای کوه های این روستا جنگل اورس یا سروکوهی که به لهجه دماوندی به درخت اورس (وَرس) می گفته اند در کنار آن چشمه ائی بوده که هنوز هم هست و آب روستا را تامین می کند به آن می گفته اند عین ورسان که به عین ورزان تبدیل شده است (از آن جنگل در حال حاضر فقط یک تک درخت اورس بر روی کوه آینه ورزان بازمانده است و با اندکی دقت می توان آن را از همه جای شهر آبسرد دید) و جابون،سربندان،لومان،زان، سرخه ده و کلاک مشهد،رودافشان و سید آباد است که مرحوم حاج میرزا علی نقی مرعشی فرزند حاجی میرزا تقی یکی از اجداد من (4 دانگ) این روستا را بین چهار فرزندش حاج سیدیوسف و حاج میرزا رضا و حاج میرزا علی اصغر و حاج سید یونس بخشید و یک دانگ آنرا وقف ایام عاشورای حسینی کرد و یک دانگ دیگر را وقف اولاد ذکور فقیر نمود و روستاهای آرو ، یهر، مومج ،هویر مجموعاً به آنها ابرشیوه می گویند که تصور می شود بعلت اینکه دردامنه البرز قراردارند رطوبت هوای این مناطق بیشتر از سایر نقاط دماوند میباشد...
-بلوک ششم فیرورکوه است که خود بخش بزرگی است
بطور کلی دماوند با محاسبه لواسانات در این شش بلوک حدود چهاربخش و بیش از 250 روستا وجود دارد،سه جاده مواصلاتی ترانزیت متصل به استان های مختلف کشور و از آنجا به کشورهای خارج از ایران دارد:اول جاده تهران فیروز کوه است که دماوند را به مازندران و گلستان و خراسان وصل میکند،دوم جاده هراز است که بشکل بالا همین کار را میکند سومین جاده ازجاده تهران فیروزکوه منشعب میشود از اول بلوک جمع آبرود (آبسرد) دماوند را به ایوانکی وصل میکند که از طرف شرق جزء استان سمنان است و از طرف غرب به ورامین می رود.
پایان بخش دوم
منبع: وبلاگ مرانک دماوند در تاریخ تمدن ملت ایران-استاد محمد علوی(مرعشی مرانکی)
اصلاح و ویرایش: رسانه آبسرد آنلاین
